Su Yalıtımı ile İlgili Bilgiler

İnsan dogası geregi atmosferik sartlardan her zaman için kendini korumak istemistir.Magaraların, hem soguk hem de siddetli fırtınalardan korunmak için tarihöncesi çagların sartlarında iyi bir barınak oldugu açıktır. Yagmur ve fırtınanın getirmis oldugu olumsuzlukları önleyebilmek için, magaralar ve daha sonra olusturulan ilk çadırlar ile birlikte yagmur suyundan sakınılmıstır. Su yalıtımı ilk olarak yagmur suyundan korunma gerekliligi ile karsımıza çıkar. Bu ihtiyaç; magaraların, kayaların arasına gizlenme, daha sonra çadır ve dolayısıyla çatı kavramının ortaya çıkması sonuçlarını dogurmustur. Sakınılması gereken yukarıdan gelecek sudur. Ancak zaman içinde, yapılardaki teknolojik gelismeyle birlikte sakınılacak suyun yönü ve sartları da sekil degistirir. Artık sadece bulutlardan gelecek su degil, yeraltı suları da yasadıgımız binalara zarar verebilir konumdadır.

Göçebe yasamdan yerlesik yasama geçisin bu sürece katkısı büyüktür. Ne zaman ki insanoglu çadırları ile birlikte kıtalar boyunca gezip durmaktan yorularak, köklerini salacagı topraklara kavusma ihtiyacı hissetti, kendi kökleri gibi bina köklerini de topragın derinliklerine salma ihtiyacı dogdu. Artık su ile asagıdan da mücadele edilmesi gerekiyordu.
Yapıların, uzun ömürlü, konforlu ve saglıklı olması; ancak dogru sekilde tasarlanarak insa edilmesi ve yapıya zarar veren dıs etkilere karsı korunması ile mümkündür. Yapılara etki eden en önemli faktörlerden biri de sudur. Yapılar;
– Yagmur, kar gibi yagıslar,
– Topragın nemi ve toprak tarafından emilen yagıs veya kullanma suları,
– Banyo, tuvalet gibi ıslak hacimlerde su kullanımı,
– Yapının, üzerine insa edildigi zemindeki basınçlı veya basınçsız yeraltı suları nedeniyle suya maruz kalırlar.
Suyun yukarıda sayılan yollarla yapıyı ve konforu tehdit etmesi engellenemez fakat yapılara suyun girmesi önlenebilir. Yapıların, her yönden gelebilecek suya veya neme karsı korunmaları için, yapı kabugunun yüzeyinde yapılan islemlere “su yalıtımı” denir.

Yapı ömrü ve dayanıklılıgı açısından en büyük tehdit “su”dur. Yapıya sızan su; yapıların tasıyıcı kısımlarındaki donatıları korozyona ugratarak, kesitlerinin azalmasına ve yük tasıma kapasitesinin ciddi miktarlarda düsmesine neden olur. Ayrıca yapı bileseni içerisinde su, soguk mevsimlerde donarak, sıcak mevsimlerde ise buharlasarak beton bütünlügünün bozulmasına ve çatlakların olusmasına yol açar. Bunun dısında zemin rutubeti veya zemin suyu içerisinde bulunan sülfatlar, temel betonuyla kimyasal reaksiyonlara girerek beton kompozisyonunun bozulmasına neden olur. Bu da yapı ömrünü ve dayanımını olumsuz yönde etkiler. Su ayrıca, binalarda insan saglıgı açısından zararlı küf, mantar vb. organik maddelerin olusumuna da yol açar.

Zemin üstündeki yapı elemanlarını; yagıs sularının ve asidik atmosfer gazlarının zararlarından; zemin altındaki yapı elemanlarını ise zemin suyu ve rutubetinin zararlı etkilerinden korumak için su yalıtımı yapılır. Etkin bir su yalıtımı için, yalıtım uygulamasının, binanın temelinden çatısına kadar tüm yapı elemanlarını kapsaması gerekir. Zemine oturan dösemeler, balkonlar, dıs duvarlar, çatılar ve temel duvarları yalıtıma konu olur.

1999 yılında ard arda yasanan iki büyük depremin ardından richter ölçegi, tsunami, zemin etüdü gibi yeni kavramlar hayatımıza girdi. Korozyon da bu kavramlardan biriydi. Depremde birçok yapının yıkılmasının nedeni korozyon, yani paslanmaydı. Korozyonun nedeni ise su yalıtımının yapılmamıs olmasıydı. Yapıların suya karsı yalıtılması gerektigi ne yazık ki çok acı bir tecrübeyle dahi henüz tam olarak anlasılamadı.

Suyun yapılar üzerindeki en büyük etkisi bina ömrü ve güvenligiyle ilgilidir. Bu durum su yalıtımının yasamsal bir önemi oldugunu ortaya koyar.

Suyun yapılara verdigi hasar, özellikle deprem tehdidinin bulundugu bölgelerde can ve mal güvenligi açısından tehdit olusturur. Herhangi bir yoldan yapı donatısına sızan su, donarak veya kimyasal tepkimelere girerek donatının özelligini yitirmesine yol açar. Donatının özelligini yitirmesi ise dayanım gücüne ve süresine olumsuz etkilerde bulunur.

Suyun binalarımızın dayanıklılıgına vermis oldugu zararı genellikle gözle göremeyiz, ancak sonuçlarıyla karsılastıgımızda fark edebiliriz. Büyük bir depremde, korozyona ugramıs bir binanın ayakta kalması hemen hemen mümkün degildir. Bu nedenle özellikle Türkiye gibi deprem kusagında bulunan ülkelerde su yalıtımının yasamsal bir önemi vardır.

Genel olarak beton, içine gömülmüs donatı çeligini korozyona karsı korur. Donatı betona gömülür gömülmez olusan ince film tabakası çelige yapısır ve korozyona karsı dayanım olusturur. Bu dayanım betonun yüksek alkali ortamına ve elektriksel dirence dogrudan baglıdır.Betonun kılcal bosluklarındaki nemde bulunan iyonlar elektriksel iletkenlikte rol oynar. Yüksek elektriksel direnç de dayanıklı beton anlamına gelebilir.

Yapılardaki donatı çeliginin korozyonuna ve bu korozyonun sürmesine neden olan 3 ana etken vardır;
1. Karbondioksit veya klorun neden oldugu reaksiyonlar sonucu donatı etrafındaki koruyucu pasivasyon tabakasının bozulması,
2. Betonun kılcal gözenekleri içinde dagılmıs olan ve elektrolit görevi gören su,
3. Betonun gözeneklerinden içeri giren oksijen.

Beton üzerindeki film tabakasını bozarak donatı çeliginin korozyona ugramasına neden olan sartlardan biri karbonasyondur. Atmosferdeki karbondioksit ile betondaki çimentonun kimyasal reaksiyona girmesi, betonun büzülmesine, dolayısıyla çatlakların artmasına neden olur. Aynı zamanda betonun pH degerinin düsmesi (normal bir betonun pH degeri 12,5 -13,5 arasındadır ve bu miktar korozyonun olusmaması için yeterlidir) ara yüzeylerdeki alkaliligin düsmesine, mevcut koruma tabakasının da bozulmasına neden olur. Koruma tabakasının bozulmasının bir diger nedeni de klor iyonlarının varlıgıdır. Sonuç olarak her iki durumda da korozyonun baslaması için gerekli sartlar olusur (pH degerinin 9’un altına düsmesi) ve süreç islemeye baslar. Ortam sartlarının durumuna göre olusan bir hızda, donatı yüzeyinde donatı hacminin 2.5katı büyüklükte demir oksit olusumları meydana gelir.

Olusan pas, yetersiz pas payı sorunu da varsa, mevcut betonu çatlatır. Betonun dökülmesiyle beraber donatı açıga çıkar. Havayla temas nedeniyle de korozyon hızındaki artıs kaçınılmaz olur.

Korozyona baglı olarak donatı kesitinde olusan kayıp, donatının baslangıçta tasarlanan hesap degerlerini karsılayamamasına neden olur. Bu da binanın tasıma gücü, dolayısıyla da yapı güvenligi açısından hiç istenmeyen bir durumdur. Hesap dayanımı 365 MPa olan S420b sınıfı Ø12’lik bir donatı çeligi baslangıçta 41.3 kN yük tasıyabilirken, korozyon kaynaklı donatı kesit kaybının 0.25 mm/yıl oldugu bir kabul sonucunda 5 yılın sonunda 25.9 kN, 15 yıl sonra da 5.8 kN yük tasıyabilir. Bu kosullarda donatı 24 yıl sonunda tasıma kapasitesini tamamen kaybedecektir.

Su, bizim için ne kadar vazgeçilmezse bir o kadar da yapılarımız için korunulması zorunlu bir ögedir. Topragın nemi ve basınçsız su, yapı elemanı gözeneklerinden geçerek iç ortam yüzeyinde küflenme, siyah leke ve mantar gibi organizmaların olusmasına neden olur. Bu yüzden iç yüzeyde bulunan ahsap gibi dogal malzemelerin çürümesine, sıvaların kabarıp dökülmesine ve perde duvarlardaki demirlerin paslanmasına neden olarak konforumuzu bozar.

Nem ve nemin yol açtıgı küf mekânlarda kötü kokuların olusmasına yol açar. Bu durum ortamda bulunan insanları rahatsız edecektir. Su yalıtımı sayesinde nemin önlenmesi, insan konforu açısından olumsuzluk yaratan bu kötü kokuların yayılma olasılıgını da ortadan kaldırır.

Su yalıtımı, suyun odalarımıza damlamasını engelleyerek konforlu yapıların elde edilmesini saglarken, bakteri, küf vb. organizmaların olusmasını önler.

Ekonomik degerleri günümüzde giderek artan yapıların uzun ömürlü olması gerekir. Bugün bir yapının kullanım ömrü yaklasık 50 yıldır. Suyun olumsuz etkileri yapıların kullanım ömrünü azaltır. Bu da ekonomik bir kayıptır. Su yalıtımıyla bu kayıp da giderilmis olacaktır.

Ülkemizin yüzölçümü olarak yüzde 92’si, nüfus yogunlugu olarak yüzde 95’i deprem kusagındadır. Bayındırlık ve İskân Bakanlıgı’nın verilerine göre son 58 yıl içerisinde meydana gelen depremler; 58 bin 202 vatandasımızın hayatını kaybetmesine, 122 bin 096 vatandasımızın yaralanmasına ve yaklasık 411 bin 465 binanın yıkılmasına veya agır hasar görmesine neden olmustur.

Dünya gazetesi tarafından hazırlanan bir haberde; İstanbul Büyüksehir Belediyesi Hasar Tespit Komisyonu tarafından, 55 bin 651 konut ve isyerinde yapılan kontrollerde incelenen binaların yüzde 79’unun hasarlı bulundugu ifade edilmistir. Habere göre; incelenen binaların yüzde 64’ünde nemin yol açtıgı korozyon (paslanma), yüzde 41’inde malzeme eksikligi, yüzde 18’inde insaat asamasında betonun sulanması, yüzde 11’inde eskime ve yıpranma, yüzde 3’ünde proje hatası, hasarların nedeni olarak belirlendi. Aynı haberde binaların yüzde 21’inde zemine uygun olmayan insaat, yüzde 6’sında tasıyıcı elemanların kaldırılması ve delinmesi gibi hususların tespit edildigi ifade edilmistir.

Su yalıtımının insaat asamasındaki maliyeti, bina maliyetinin yaklasık yüzde 3’üdür. Binaların saglamlıgı göz önünde bulundurulması gereken en önemli unsurdur. Buna baglı olarak su yalıtımının sagladıgı yarar, maliyetten çok daha önemlidir.

Su yalıtımı, yapılarımıza suyun girebilecegi; temellere, toprak ile temas eden duvarlara, suyun yapı dısında birikebilecegi veya suyun basabilecegi seviyenin altındaki dıs duvarlara, balkonlara, teras ve egimli çatılara ve ıslak hacimlere yapılır. Bir yapının uzun ömürlü olabilmesi için baslangıç asamasında su yalıtımı kurallarına göre tasarlanması gerekir. Su yalıtımı yapılmadan insa edilmis binalarda, çatı ve ıslak hacimlerin su yalıtımı sonradan rahatlıkla yapılabilirken, toprak altındaki duvarların yalıtılması için binanın etrafının kazılması gereklidir.Binanın üzerine oturdugu temellerin su yalıtımının yapılabilmesi için ise yapımızın havaya kaldırılması gerekir ki, bu da henüz mümkün degildir. Bu gibi durumlarda sadece konforumuzu bozan küf ve mantar olusumu engellenebilir. Suyun yapı ömrünü etkileyen zararlarından, yapı insa edildikten sonra tam anlamıyla korunmak mümkün degildir. Temel seviyesindeki suyun drenaj (tahliye) önlemleri ile yapımızdan uzaklastırılması çogu kez yapılabilecek tek uygulamadır. Su yalıtımının bir diger uygulama alanı da, suyun içerisinde kalmasını istedigimiz;havuz, su depoları, suni göletler vb. yapılardır.

Yapılarda su yalıtımı, suyun hangi siddette, hangi halde ve nereden gelirse gelsin yapı kabugundan içeri girerek yapı elemanlarına dolayısıyla da yapıya zarar vermesini önlemek için yapılır. Temel olarak su yalıtımı yapısal ve yüzeysel su yalıtımı olarak ikiye ayrılır.

Genel olarak beton elemanların imalatı sırasında imalat kolaylıgı saglamak, betonun kalitesini artırmak, istenen özelliklerin verilmesini saglamak ve su geçirimsizligi elde etmek amacıyla toz ya da sıvı halde bulunan yapı kimyasallarının katkı olarak kullanılması ile yapımıza su girisini ve etkilerini azaltıcı uygulamalar bütünüdür. Su/çimento oranını düsürerek beton içerisindeki kılcal boslukları azaltan, beton içerisindeki kapiler boslukların tıkayan vb. fonksiyonlara sahip beton katkıları ve derz malzemeleri bu gruba girer.

Dıs yüzeye uygulanan derz malzemeleri: Suyun betondaki genlesme veya insaat derzlerine girmesini engellemek için polietilen veya hypalon su tutucu bantlar kullanılır. Suyu durdurma veya beton içerisinde gidecegi yolu uzatma prensibi ile çalısırlar.
Betonun bünyesine uygulanan derz malzemeleri: Dıs yüzeydeki suyun betondaki genlesme veya insaat derzlerinden geçisini engellemek için su tutucu bantlar veya su ile genlesen mastik ve profil kullanılır. Suyu durdurma veya beton içerisinde gidecegi yolu uzatma prensibi ile çalısırlar.
İç yüzeye uygulanan derz malzemeleri: İç yüzeydeki suyun betondaki genlesme veya insaat derzlerinden geçisini engellemek için hypalon su tutucu bantlar kullanılır. Suyu durdurma prensibi ile çalısırlar Arastırmalar, hava kirliliginin yogun yasandıgı bölgelerde gögüs hastalıklarına sahip kisi sayısında belirgin oranda artıs yasandıgını gösteriyor. Hava kirliligi nedeniyle nefes darlıgı, astım, bronsit, üst solunum yolu enfeksiyonları ve zatürree gibi gögüs hastalıklarına yakalanma oranı dogrudan artmaktadır. Hava kirliliginin saglık açısından en önemli etkisi ise, uzun dönemde görülüyor. Uzmanlar, akciger kanserinin hazırlayıcı etkenleri arasında ilk sırayı hava kirliligine veriyor. Ayrıca, hava kirliliginin kalp ve damar hastalıkları, mide ve bagırsak rahatsızlıklarına yol açtıgı, böbrek ve beyni olumsuz etkiledigi de uzmanlar tarafından sıkça vurgulanıyor.

Yapılar sadece inşa edildikleri zemindeki basınçlı veya basınçsız yeraltı sularına maruz kalmazlar. Meydana gelen yağmur, kar gibi yağışlar, toprağın nemi ve toprak tarafından emilen yağış veya kullanma suları, yapıların suya maruz kalmasına neden olur. Bina inşaatının tamamlanmasının ardından su yalıtımsızlık dolayısıyla yapının toprak altında kalan kısımlarında su basması ve nem problemleri ile karşılaşılmaması için, temel çukuru kazılırken zeminden su çıkmaması durumlarında da mutlaka temellerde su yalıtımı yapılmalıdır.

Seramik, su geçirmeyen bir kaplama malzemesidir; fakat bir su yalıtım malzemesi değildir. Su yalıtımı uygulamaları, kesintisiz olarak su yalıtım malzemeleri ile yapılır. Banyolarda yapılan fayans ve seramik uygulamaları, birçok karonun yan yana dizilmesi ile yapılmaktadır. Birbiriyle temas eden karoların birleşim yerleri suyun geçebileceği yüzeyleri oluşturur. Bu sebeple seramik karolar ile yapılan uygulamalarda su yalıtımı sağlanamaz. Su yalıtımı sağlamak için, önce tekniğine uygun olarak su yalıtım malzemeleri uygulanır ve tüm işlemler tamamlandıktan sonra üzerine seramik kaplanarak uygulama tamamlanır.

Kiremit, şingıl vb. malzemeler çatı kaplama malzemeleridir. Çatı kaplamaları su geçirmeyen malzemelerden yapılsa da, çok sayıda küçük kiremitlerin birleşim yerleri suyun geçebileceği boşluklar oluşturur. Ayrıca, rüzgâr veya çatıda yapılan işlemler dolayısıyla kiremitlerin kırılması da olasıdır. Çatı kaplamaları kesintisiz olarak uygulanamadıklarından su yalıtımı sağlamaz. Dolayısıyla çatılarda su yalıtımı, kiremit veya şingıl gibi çatı kaplama malzemelerinin altına mutlaka su yalıtım malzemelerinin kesintisiz olarak uygulanması ile sağlanır.

Avrupa Birligi ülkelerindeki insaat kalitesi ve bu ülkelerdeki deprem tehdidinin Türkiye’deki kadar etkin olmaması nedeniyle, bu alandaki standardizasyonun ısı yalıtımındaki kadar çok olmadıgı görülmektedir. Avrupa’da su yalıtım malzemeleri ile ilgili standart olusturma çalısmaları sürmektedir. AB’de standartların olusturulması süreci devam ettiginden kullanılan su yalıtımı ile ilgili standartların birçogu Türkiye’de gelistiren standartlardır. AB teknik mevzuatına uyum çalısmaları kapsamında olusturulacak olan su yalıtımı konusundaki Avrupa standartları tamamlandıkça birebir tercüme edilerek Türk standardı olarak yayımlanacaktır. Su yalıtımı ile ilgili standart ve mevzuatlar, asagıda liste halinde verilmistir;

TS 11758-1 (05.04.2002): Polimer Bitümlü Örtüler – Su Yalıtımı İçin – Eritme Kaynagıyla Birlestirilerek Kullanılan – Bölüm 1: Özellikler

TS 3599 (13.11.1981):
Su Depoları ve Yüzme Havuzlarında Sızdırma Yalıtımı Tasarım ve Yapım Kuralları

TS 2988 (09.02.1978): Asfaltlı Cam Dokuma Yalıtım Pestili

TS 2999 (16.02.1978): Asfaltlı Metal Folyo Yalıtım Pestili

TS 2191 (30.04.1976): Asfaltlı Cam Tülü Yalıtım Pestili

TS 3128 (13.04.1990): Binalarda Zemin Rutubetine Karsı Yapılacak Yalıtım İçin Yapım Kuralları

TS 3440 (18.05.1982): Zararlı Kimyasal Etkileri Olan Su, Zemin ve Gazların Etkisinde Kalacak Betonlar İçin Yapım Kuralları

TS 3647 (13.11.1981): Binalarda Yeraltı Suyuna Karsı Yapılacak Yalıtımlarda Tasarım ve Yapım Kuralları

TS 11758–2 (23.12.2003): Polimer Bitümlü Örtüler – Su Yalıtımı İçin – Eritme Kaynagıyla Birlestirilerek Kullanılan Bölüm 2: Uygulama Kuralları

TS EN 544 standardı dısındaki tüm standartlar ülkemizde gelistirilmistir. Yayımlanan Avrupa standartları, ilgili oldukları yerel standartların yerine yürürlüge girecektir. Günümüzde su yalıtım malzemeleri konusundaki standartların AB’ye uyumlu hale getirilmesine yönelik çalısmaların hızlandıgı söylenebilir. Özellikle polimer bitümlü örtüler ile ilgili ürün standartlarının uyumlastırılması çalısmaları hızla sürmektedir. Bu uyumlastırma çalısmalarının en geç 2007 yılının ilk çeyreginde bitecegi tahmin edilmektedir.

Avrupa’da bitümlü örtüler ile ilgili ürün standartları yayımlanmıstır. İlgili standartlar uyumlastırıldıktan sonra TS 11758-1’in yerini alacaktır. Buna karsılık TS 11758-2 Uygulama Standardı’na denk bir Avrupa standardı bulunmamaktadır. Bu standartta kullanılan malzeme tanımlarının EN 13707, EN 13969 ve EN 13970’e göre yenilenmesi gerekmektedir.

Sürme esaslı malzemeler de yaygın olarak kullanılan bir diger su yalıtım malzemesidir.Yurtdısında ve ülkemizde ürün ve uygulamaya dönük tek bir standart olmamakla beraber, DIN 18195 standardının içerisinde malzeme seçimi ve kullanımına yönelik bilgiler mevcuttur. Buna karsılık çatılarda kullanılan sürme esaslı su yalıtım sistemlerine yönelik olarak EOTA (Avrupa Teknik Onay Organizasyonu) tarafından yayımlanan ETAG 005 yönergesi bulunmaktadır. Ortak test prosedürleri bulunmayan sektör elemanları için bu yönerge referans niteligi tasıyabilir.

Sentetik örtüler, ülkemizde büyük oranda ithalat yoluyla piyasaya sunulmaktadır. PVC, EPDM, HDPE, TPO, ECB/ECO, gibi birçok türleri olan sentetik örtülerden sadece PVC örtüler ile ilgili olarak Avrupa’da EN 13956 standardı çalısmaları tamamlanmıstır. Bu standardın uyumlastırılması çalısmaları henüz baslamamıstır.